Ένας σπουδαίος πολιτικός που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στη δημόσια διοίκηση, στη νησιωτικότητα και στον πολιτισμό. Ο Σταύρος Μπένος, υπουργός επί κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου και Κώστα Σημίτη, μιλάει αποκλειστικά στην «kedenews» για το κοινοβουλευτικό του έργο, το Σωματείο «Διάζωμα», αλλά και το σημερινό κοινωνικοπολιτικό σύστημα.
Συνέντευξη στην Μαύρα Σαραντοπούλου
Αγαπητέ κύριε Μπένο, έχετε σπουδαία κοινοβουλευτική θητεία στη χώρα μας. Εμπνευστής και ιδρυτής των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), που τόσο πολύ βοήθησαν στη μείωση της γραφειοκρατίας στον κρατικό μηχανισμό. Ορμώμενος από ποιες καταστάσεις οδηγηθήκατε στην πεποίθηση ότι το ΚΕΠ πρέπει να υλοποιηθεί στην Ελλάδα;Από μια αναντίρρητη ανάγκη και πραγματικότητα που βίωνα για δεκαετίες στη δημόσια ζωή και συνοψίζεται σε δύο λέξεις: Δημοκρατία της καθημερινότητας. Αυτό σημαίνει πολύ απλά πώς ο πολίτης συναντά το κράτος. Πώς συμπεριφέρεται το κράτος απέναντι στον πολίτη. Το οποίο πολλές φορές τον ταπεινώνει, ενώ γι’ αυτόν υπάρχει. Το κράτος πληρώνεται από τους φόρους του πολίτη. Το κράτος είναι για τους πολίτες, όχι για τους δημοσίους υπαλλήλους.
Αν σκεφτούμε το τι σημαίνει «Δημοκρατία της καθημερινότητας», θα δούμε πως είναι διαφορετική η συμπεριφορά του κράτους απέναντι σε έναν πολίτη που ζει σε μια μεγάλη πόλη, και διαφορετική σε έναν πολίτη που ζει σε ένα χωριό ή σε ένα απομακρυσμένο νησί. Αυτό είναι γεωγραφική ανισομέρεια. Δεν έχει φροντίσει το κράτος να παρέχει το ίδιο επίπεδο υπηρεσιών, σπάζοντας τα δεσμά της γεωγραφικής διαφοροποίησης, κυρίως για τα νησιά και τις γεωγραφικές περιοχές.
Υπάρχουν και άλλες κλίμακες όπου μπορεί κανείς να δει κραυγαλέες διαφορές. Για παράδειγμα, πόσο «καπάτσος» είναι ένας πολίτης ο οποίος επικαλείται πολιτικά μέσα από έναν αξιοπρεπή πολίτη που θέλει να κάνει τη δουλειά του καθαρά και έντιμα;
Τέλος, υπάρχει και ο τρόπος με τον οποίο το κράτος διαχειρίζεται τις υποθέσεις, που κι αυτές διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Για παράδειγμα, κάποιες δομές όπως για τις συντάξεις του ΙΚΑ. Εάν δείτε τις δομές σε όλη την Ελλάδα, θα παρατηρήσετε υποκαταστήματα που ανταποκρίνονται πολύ ταχύτερα στο αίτημα των πολιτών στο αυτονόητο δικαίωμά τους στην εξυπηρέτηση, και υποκαταστήματα που αργοπορούν. Υπάρχουν και υποκαταστήματα όπου η μόνη λέξη που τους ταιριάζει είναι η «ντροπή».
Άρα τα ΚΕΠ φιλοδόξησαν να εκμηδενίσουν -γιατί δεν έχει συμβεί ακόμη- όλες αυτές τις ανισότητες και απαράδεκτες, αντιδημοκρατικές συμπεριφορές. Γιατί το σύστημα δουλεύει σε όλα τα σημεία της χώρας με τον ίδιο τρόπο. Εμφανίζεται ο πολίτης στο ΚΕΠ, δίνει εντολή ο ίδιος στα ΚΕΠ, και τα ΚΕΠ με τη σειρά τους στην αρμόδια υποδομή του κράτους για να διεκπεραιωθεί η υπόθεσή του. Θα μου πείτε πως αυτό φαντάζει λίγο ονειρικό. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Έχει γίνει σε μία κατηγορία υποθέσεων των πολιτών, που είναι τα λεγόμενα μονοτμηματικά, π.χ. δημοτολόγια, φορολογικές ενημερότητες, ασφαλιστικές ενημερότητες, τα οποία υπάρχουν σε βάσεις δεδομένων. Αυτό θα συμβεί όταν ψηφιοποιηθεί ολόκληρο το κράτος και θα μπορούμε πραγματικά να φτάσουμε σε εκείνο που εγώ ονειρεύτηκα: τα ΚΕΠ να γίνουν η Δημοκρατία της καθημερινότητας.
Και τώρα να πούμε τα πράγματα ως έχουν, γιατί έχει κυλήσει πολύ νερό στον μύλο της δημόσιας διοίκησης τα τελευταία 20 χρόνια. Το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής κάνει σπουδαία δουλειά, γιατί μπήκε πολύ δυναμικά στη ζωή μας όχι μόνο η εξυπηρέτηση από τα ΚΕΠ -η οποία πάντα θα παραμείνει-, αλλά και το άυλο κομμάτι. Ο υπολογιστής έχει μπει πολύ δυναμικά στη ζωή μας. Να μπορεί ο πολίτης να αντλεί μια γενιά πιστοποιητικών. Το ζήτημα είναι οι δύο αυτές «λεωφόροι», οι υπολογιστές από τη μια μεριά και τα υποκαταστήματα από την άλλη, να είναι σε μια θαυμαστή αρμονία.
Δεν είναι όμως μόνο τα ΚΕΠ. Παρακολουθώντας κανείς το κοινοβουλευτικό σας έργο, θα παρατηρήσει προτάσεις-σταθμούς τόσο για το Αιγαίο και τις κρίσεις όσο για τον πολιτισμό και τη δημόσια διοίκηση…Ειλικρινά, είναι δύσκολο να μιλάει κανείς για τον εαυτό του.
Όσον αφορά τη νησιωτικότητα, είναι ένα βρέφος πνευματικό «χωρίς γονείς», εντελώς έκθετο, χωρίς θαλπωρή, μια σπουδαία ιδέα. Τι σημαίνει νησιωτικότητα; Η διαφοροποίηση όλων των δημόσιων πολιτικών (για την Παιδεία, την Υγεία, την ανάπτυξη, για την απασχόληση, η αγροτική μας πολιτική, η εξυπηρέτηση του κράτους). Όλα αυτά έπρεπε, από τη στιγμή που ζούμε σε μια δημοκρατική χώρα και σεβόμαστε τις αρχές της νησιωτικότητας του πελάγους, οι δημόσιες αυτές πολιτικές να διαφοροποιούνται, προκειμένου να προσφέρονται με τον ίδιο τρόπο στους πολίτες των νησιών, να έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα. Σε ένα συνέδριο στην Τήλο που είχαμε πραγματοποιήσει επί υπουργίας μου, θέσαμε τα τέσσερα σημεία της νησιωτικότητας.
Για παράδειγμα, στην πατρίδα μου τη Μεσσηνία, αν αρρωστήσει ένας πολίτης, θα πάει στο πλησιέστερο Κέντρο Υγείας, κι αν το Κέντρο Υγείας δεν ανταποκρίνεται, θα πάει στο πλησιέστερο νοσοκομείο. Μπορεί να συμβεί αυτό στο Καστελλόριζο; Ποιο θα ήταν το ισοδύναμο, το οποίο είχε δημιουργηθεί όταν ήμουν υπουργός Αιγαίου; Να έφταναν εκεί έμπειροι γιατροί και πολλών ειδικοτήτων, οι επείγουσες ειδικότητες. Από έρευνα που είχαμε πραγματοποιήσει τότε, οι γιατροί ζητούσαν μετά από τέσσερα χρόνια θητείας η πολιτεία να τους επιβραβεύσει και να καταλάβουν μια θέση σε δημόσιο νοσοκομείο.
Έχουμε την τηλεϊατρική. Δηλαδή μπορεί να συνδεθεί ένας γιατρός με ένα σπουδαίο νοσοκομείο στο κέντρο προκειμένου να μπει σε έναν διάλογο με έμπειρη και επαρκή δομή, ώστε να παίρνουν οδηγίες για το περιστατικό.
Το άλλο κίνητρο για τους «ακρίτες» γιατρούς είναι να έχουν τη δυνατότητα να μη χάνουν την επαφή τους με την επιστήμη.
Το τέταρτο σημείο το είναι ένα σύγχρονο σύστημα διακομιδής.
Κάποτε ήμουν στη Νάξο και οι αγρότες μού έκαναν παράπονα πως οι προβλέψεις για τις ευεργεσίες των αγροτών της στεριάς δεν φτάνουν στα νησιά. Γιατί δεν είμαστε κατά κύριο λόγο αγρότες. Το μοντέλο είναι ο πολίτης ο πολυαπασχολούμενος. Υπάρχει εκτροπή σε όλα τα νησιά.
Τα σημαντικότερα πράγματα που αισθάνομαι πως έδωσα στην πατρίδα είναι να ωριμάσουν οι συνθήκες και να γίνει μια συμπλεγματική νησιωτικότητα. Το άρθρο 102 περιγράφει πολύ απλά τη νησιωτικότητα: Όταν το κράτος δρα κανονιστικά, πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τη νησιωτικότητα.
Για τη δημόσια διοίκηση τα είπαμε, αλλά έχω ένα παράπονο: Το 1998 η πατρίδα μας ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που θεσμοθέτησε την ηλεκτρονική υπογραφή. Δυστυχώς, τώρα κάνουμε τα πρώτα βήματα στην εφαρμογή αυτής της μεγάλης μεταρρύθμισης.
Πολιτισμός: Στον σύγχρονο πολιτισμό είχα ονειρευτεί να κάνω τα δίκτυα πολιτισμού στις τοπικές κοινωνίες, σε όλη την Ελλάδα, αντλώντας εμπειρία από τη θητεία μου στον Δήμο Καλαμάτας που φτιάξαμε και υπάρχουν ακόμη σπουδαία δίκτυα πολιτισμού, δηλαδή ένα υπέροχο ωδείο, μια υπέροχη σχολή χορού, το θέατρο, το δίκτυο εικαστικών. Δυστυχώς, έμεινα λίγο. Ενώ έβαλα τις βάσεις, δεν προχώρησε.
Αλλά ο μεγάλος μου καημός είναι ένας άλλος τρόπος διαχείρισης των μνημείων μας. Παρότι οι αρχαιολόγοι μας είναι σπουδαίοι, είναι φοβικός ο τρόπος διαχείρισης. Είναι εσωστρεφής προς όλους τους πολίτες του κόσμου. Δεν υπάρχει ένας ανοιχτός διάλογος.
Μιλήστε μας για το Σωματείο «Διάζωμα»…Για αυτό είναι το «Διάζωμα». Το «Διάζωμα» έγινε για να φέρει τα μνημεία στο κέντρο της ζωής, να τα κοινωνικοποιήσει. Να τα χαίρονται οι τοπικές κοινωνίες, που πραγματικά τα λατρεύουν. Αλλά και ταυτόχρονα να σπάσουμε ένα κακό σπυρί που υπάρχει στην Ελλάδα: η συνάντηση των μνημείων με την αειφορία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σήμερα συμβαίνει κάτι τραγικό στη χώρα: Έχουν καταναλωθεί απίστευτοι πόροι, χρηματικοί και ανθρώπινοι, για να γίνουν καταπληκτικές αναστηλώσεις.
Έχουμε ίσως την καλύτερη κοινότητα αρχαιολόγων, συντηρητών και αναστηλωτών
στον κόσμο. Το ερώτημα είναι τι κάνουμε από εκεί και μετά: Πώς τα συντηρούμε; Πώς είναι βιώσιμα τα μνημεία; Πάνω από 1.000 μνημεία της φύσης και του πολιτισμού, και τα 900 είναι βυθισμένα στη μοναξιά τους. Δεν τα φροντίζει κανείς. Δεν τα επισκέπτεται κανείς. Εγώ αυτό το φαινόμενο το ονομάζω σύγχρονο Αβδηριτισμό. Τα μνημεία μας, λοιπόν, δεν έχουν το «νεράκι» της ανθρώπινης φροντίδας.
Το «Διάζωμα», αξιοποιώντας τις πολιτικές των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, των ολιστικών, το να φέρουμε δηλαδή κοντά τρεις μεγάλους πολιτισμούς, που δυστυχώς δεν συναντήθηκαν ποτέ στην πατρίδα μας: το απόθεμα των μνημείων της φύσης και του πολιτισμού, ο σπουδαίος πολιτισμός της αγροδιατροφής και της γαστρονομίας και το τουριστικό μας προϊόν. Αυτά τα τρία πράγματα πρέπει να συνομιλήσουν και να συνεννοηθούν και να αποτελέσουν νέα προϊόντα πολιτιστικού τουρισμού.
Σήμερα οι καιροί είναι διαφορετικοί, οι ανάγκες είναι διαφορετικές. Παρακολουθείτε τα πολιτικά δρώμενα; Ποια η άποψη και η εντύπωσή σας;Παρά το γεγονός ότι περάσαμε μια δεκαετή θύελλα, δυστυχώς δεν μας δίδαξε όσο θα έπρεπε, για να μπορέσουμε να αντικρίσουμε την πατρίδα μας με διαφορετικούς όρους. Εκείνα που εμένα με πληγώνουν. Είναι μια μαγική λέξη: «συνέργειες». Πολύ δύσκολα ρίχνουμε τους εγωισμούς μας για να καθίσουμε γύρω από ένα τραπέζι να συνεννοηθούμε. Στη μεγάλη κλίμακα είναι η απουσία μιας ενιαίας στρατηγικής. Για μια εθνική συνεννόηση. Στο πεδίο των μηχανισμών που κάνουν τη ζωή μας καλύτερη, είναι οι μεταρρυθμίσεις. Αυτά είναι τα μεγάλα ζητήματα για την πατρίδα μας.
Μειονεκτεί το πολιτικό σύστημα από νέες, καινοτόμες ιδέες που θα προχωρήσουν μπροστά την Ελλάδα;Τα κίνητρα έχουν αιτία. Για να μπορέσεις να παλέψεις με πάθος. Δυστυχώς, η πατρίδα μας έχει σταματήσει να ονειρεύεται. Όταν εγώ μπήκα στην πολιτική ήμουν γεμάτος όνειρα και ήταν κι άλλοι δίπλα μου που ονειρεύονταν. Αυτό έχει χαθεί. Γι’ αυτό υπάρχει αυτή η ζοφερή πραγματικότητα, που είχε και ως αποτέλεσμα την άνοδο του φασιστικού μορφώματος στη χώρα μας.
*Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα kedenews
