Η μεγάλη αντιστασιακή επιχείρηση στο Γοργοπόταμο που έμεινε στην ιστορία σαν τη μόνη, ίσως, από κοινού πράξη των των αριστερών και των δεξιών κατά της γερμανικής μπότας.
Του Γιάννη Βασιλακόπουλου
Αν υπήρχαν περισσότεροι Γοργοπόταμοι στην πρόσφατη ιστορία μας, η πορεία της Ελλάδας, θα ήταν σίγουρα διαφορετική. Αυτή η γιγαντιαία αντιστασιακή επιχείρηση, η ανατίναξη της γέφυρας του ποταμού εκεί στη Φθιώτιδα που έγινε σαν σήμερα, 25 Νοεμβρίου του 1942 ήταν η υποδειγματική – και ιστορικά μοναδική – ανέφελη συνεργασία του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Κι ότι ακολούθησε, δυο χρόνια αργότερα, μετά τα Δεκεμβριανά, είναι ότι μας πισωγύρισε, ότι ευχόμαστε να μην είχε γίνει και ότι σίγουρα δεν πρέπει να επαναληφθεί. Εκεί λοιπόν στις παρυφές της Οίτης, δυο μεγάλοι στρατηγοί, ο Άρης Βελουχιώτης κι ο Ναπολέων Ζέρβας κατάφεραν βαρύ στρατηγικό χτύπημα στις Δυνάμεις Κατοχής.
Αξίζει να σημειωθεί πως το 1982, με τον Νόμο 1285, της πρώτης Κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου, η επέτειος της μάχης καθιερώθηκε ως ετήσιος πανελλαδικός εορτασμός της Εθνικής Αντίστασης. Η επιχείρηση αυτή που θεωρείται εξαιρετικά σημαντική για την ψυχολογία της Ελληνικής Αντίστασης κατά των Ναζί και των δυνάμεων του άξονα εκείνη τη στιγμή εκπονήθηκε στο στρατηγείο της Μέσης Ανατολής ύστερα από τη μάχη του Ελ Αλαμέιν.
Η καταστροφή της γέφυρας του Γοργοπόταμου ήταν ένας από τους τρεις πιθανούς στόχους της αποστολής Χάρλινγκ (Operation Harling), όπως είχε ονομαστεί η επιχείρηση. Οι άλλες δύο γέφυρες οι οποίες ήταν ο στόχος ήταν αυτή της Παπαδιάς ή αυτή του Ασωπού. Για την αποστολή Harling έπεσαν με αλεξίπτωτα δύο ομάδες στα τέλη Σεπτεμβρίου και μία ομάδα τον Οκτώβριο. Ηγέτες της αποστολής ήταν ο συνταγματάρχης Έντι Μάγιερς και ο ταγματάρχης Κρις Γουντχάους, οι οποίοι ήλθαν σε επαφή πρώτα με τον ΕΛΑΣ και τον Άρη Βελουχιώτη και στη συνέχεια με τον ΕΔΕΣ και τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Στις 12 Νοεμβρίου ο Ναπολέων Ζέρβας επικοινώνησε με τον Άρη Βελουχιώτη του ΕΛΑΣ και συναντήθηκαν στη Βίνιανη, όπου του ζήτησε να συμμετάσχει στην επιχείρηση, ώστε να περαστεί το μήνυμα της συνεργασίας των αντιστασιακών δυνάμεων. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές της εποχής ο Άρης Βελουχιώτης στην αρχή δεν πίστευε, στην ουσία και πολύ περισσότερο στην επιτυχία της επιχείρησης. Χρειαστηκαν αρκετές ώρες διαπραγματεύσεων για να μεταβάλει την άποψη του και εν τέλει , να συμφωνήσει. Μετά από όλα αυτά το βράδυ της 25ης προς 26η Νοεμβρίου έγινε η επίθεση για την κατάληψη της γέφυρας και στη συνέχεια η ανατίναξή της.
Σε ομιλία του στο Ξενοδοχείο Holiday Inn, που έγινε στις 31/10/1984, ο επικεφαλής της αποστολής συνταγματάρχης Κρις Μ. Γουντχάουζ εξέθεσε λεπτομερώς τα της επιχειρήσεως. Η ομιλία του εξεδόθη από την Εταιρία Μελέτης Προβλημάτων Συλλογικών (Ε.Μ.ΠΡΟ.Σ) σε τεύχος 25 σελίδων, από το οποίο παραθέτουμε ορισμένα κύρια σημεία:
«…Η επιχείρηση είχε σχεδιασθεί να συμπέσει με την έναρξη της μάχης του Ελ Αλαμέϊν. Είμαστε οργανωμένοι σε τετραμελείς ομάδες. Μία υπό τον συν/ρχη Μάϋερς, η άλλη υπό εμένα και η τρίτη που ενώθηκε μαζί μας ένα μήνα αργότερα, υπό τον Θεμιστοκλή Μαρίνο. Κάθε ομάδα εν ανάγκη θα ενεργούσε ανεξάρτητα, όμως η πρόθεση ήταν να ενωθούμε και να φέρουμε σε πέρας την επιχείρηση από κοινού…. Οι ομάδες θα έπεφταν με αλεξίπτωτα από αεροπλάνα κατά την νύκτα που είχε ορισθεί».
"Στον Μάϋερς είχε λεχθεί ότι θα τον συναντούσε στην Γκιώνα ένας άνθρωπος, ονόματι Σεφεριάδης, ο οποίος θα τον έφερνε σε επαφή με μια ανταρτική ομάδα που διοικούσε ένας ταγματάρχης Καραλίβανος. Εγώ επρόκειτο να πέσω στο βουνό Βελούχι, όπου θα με συναντούσε η ομάδα ενός συντ/ρχη Ζέρβα. Αλλά οι πληροφορίες που είχα ήταν λανθασμένες. Έτσι καθώς δεν έβλεπα σήματα από το έδαφος αποφάσισα να πέσω στην Γκιώνα, ώστε να είμαι κοντά στο Μάϋερς και στην σιδηροδρομική γραμμή. Ο Μάϋερς, επίσης, δεν βρήκε σήματα γιατί ο Σεφεριάδης είχε συλληφθεί από τους Ιταλούς πηγαίνοντας στα βουνά. Κατά περίεργη σύμπτωση ο Καραλίβανος συνέβη να βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο που έπεσε ο Μάϋερς κι έτσι συναντήθηκαν ευθύς αμέσως. Αποδείχτηκε, όμως, ότι δεν ήταν ταγματάρχης αλλά ληστής, μισομεταμορφωμένος σε αντάρτη, που δεν είχε μαζί του περισσότερους από μισή δωδεκάδα οπλισμένους άνδρες. Η δική του συνάντηση στην Γκιώνα ήταν με δυο τσοπάνηδες και ένα νεαρό έφεδρο αξιωματικό, τον Ανδρέα Μήταλλα. Ήταν σύνδεσμος με τον συντ/ρχη Ψαρρό και τον Γιάννη Τσιγάντε στην Αθήνα, αλλά δεν είχε ένοπλη δύναμη. Τον έστειλα πίσω στην Αθήνα με μηνύματα προς αυτούς και τον κυριότερο σύνδεσμό μας εκεί, τον Προμηθέα (Κουτσογιαννόπουλος) ζητώντας πληροφορίες για τον Ζέρβα και άλλους αντάρτες. Ξαφνικά λίγες ημέρες αργότερα ενώ ο Μάϋερς κι εγώ είχαμε βρει ο ένας τον άλλο, ο Καραλίβανος μας μίλησε για ένα αρχηγό ανταρτών ονομαζόμενο Άρη Βελουχιώτη, που είχε εκατό ένοπλους άνδρες κάπου στην περιοχή. Αλλά δεν ήξερε πού. Αυτό ήταν αναληθές γιατί όπως μάθαμε αργότερα, ο Καραλίβανος ήταν μέλος του ΕΛΑΣ, υπό τις διαταγές του Άρη… Όλο τον Οκτώβριο είμαστε απομονωμένοι σε μια σπηλιά στην Γκιώνα. Ο Καραλίβανος μας είχε εγκαταλείψει. Οι συσκευές των ασυρμάτων μας δεν λειτουργούσαν. Η μόνη υποστήριξη που είχαμε ήταν από μερικούς ηρωικούς χωριάτες. Από αυτούς οι πιο αξιόπιστοι ήταν ο Νικόλαος Μπέης, από το Λιδωρίκι και οι οικογένειες των Γιάννη και Κώστα Πιστόλη από την Στρωμνή…"
