Πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη: Προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, µε όφελος για την οικονοµία

Κάνοντας κανείς λόγο για πράσινη ή βιώσιµη ή αειφόρο ανάπτυξη, αναφέρεται στην οικονοµική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαµβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιµότητα.

Της ΜΑΥΡΑΣ ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ

Η λεγόµενη αειφορία, δηλαδή η µέγιστη δυνατή κερδοφορία από τα αγαθά που µας προσφέρει το περιβάλλον, πρέπει να λαµβάνει χώρα χωρίς να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων.

Άρα, για να µπορέσει ένα κράτος να ισχυριστεί πως εφαρµόζει βιώσιµη ανάπτυξη στους παραγωγικούς του τοµείς, θα πρέπει τόσο οι δοµές του στην οικονοµία όσο και οι υποδοµές του στην παραγωγή να διέπονται από ξεκάθαρα χαρακτηριστικά προστασίας του περιβάλλοντος. «Η βιωσιµότητα υπονοεί ότι οι φυσικοί πόροι υφίστανται εκµετάλλευση µε ρυθµό µικρότερο από αυτόν µε τον οποίο ανανεώνονται, διαφορετικά λαµβάνει χώρα περιβαλλοντική υποβάθµιση. Θεωρητικά, το µακροπρόθεσµο αποτέλεσµα της περιβαλλοντικής υποβάθµισης είναι η ανικανότητα του γήινου οικοσυστήµατος να υποστηρίξει την ανθρώπινη ζωή (οικολογική κρίση)» αναφέρει ο επιστηµονικός ορισµός.

Το Πρωτόκολλο του Κιότο (1997) είναι ένα συµπλήρωµα της Σύµβασης-Πλαισίου των Ηνωµένων Εθνών για τις Κλιµατικές Μεταβολές του 1992 και θεωρείται σηµείο αναφοράς όταν γίνεται λόγος για την πράσινη ανάπτυξη.

Τα βασικά ζητήµατα που πέφτουν στο τραπέζι της συζήτησης όταν µιλάµε για βιώσιµη και πράσινη ανάπτυξη στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1990 είναι η προώθηση χρήσης «ενεργειακά καθαρών» µορφών µετακίνησης (π.χ. ηλεκτρικά αυτοκίνητα), η «βιωσιµότερη» αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, ο οικολογικός χαρακτηρισµός καταναλωτικών προϊόντων, η βιοτεχνολογία.

Σε αυτό το σηµείο θα πρέπει να κάνουµε µια επισήµανση: Η πράσινη ανάπτυξη δίνει προτεραιότητα στην περιβαλλοντική βιωσιµότητα και κατόπιν στην οικονοµική ανάπτυξη. Η αειφόρος ανάπτυξη, η πράσινη ανάπτυξη και η πράσινη οικονοµία έχουν τη δυνατότητα σήµερα να διαθέτουν σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία που παρέχει η επιστήµη των περιβαλλοντολόγων µηχανικών, καθώς και τις αρχές της βιοκλιµατικής αρχιτεκτονικής.

«Πριν την προηγούµενη οικονοµική κρίση, τα ζητήµατα κλιµατικής αλλαγής ήταν µε κάποιον τρόπο πάλι στην επικαιρότητα και η συζήτηση για πράσινη ανάπτυξη είχε φτάσει και στην Ελλάδα. Η ορµή των µνηµονίων αφαίρεσε από τη δηµόσια σφαίρα τα θέµατα αυτά, αλλά οι επιπτώσεις δεν σταµάτησαν. Η συµφωνία για το κλίµα του Παρισιού το 2015 επανέφερε την κουβέντα, αλλά όχι κυρίαρχα» αναφέρει στην «kedenews» ο περιβαλλοντολόγος και χηµικός Χρήστος Στάικος. «Η αντιµετώπιση της κλιµατικής αποσταθεροποίησης και η ενίσχυση της βιοποικιλότητας αποτελούν βασικούς στόχους που πρέπει να ενσωµατωθούν στο νέο παραγωγικό µοντέλο σε εθνικό, ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο»

πρόσθεσε.

Ο κ. Στάικος, αναλύοντας το πώς ορίζεται η πράσινη ανάπτυξη σε Ελλάδα και Ευρώπη, τονίζει: «Ωστόσο, περισσότερα και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόµενα, και όχι µόνο σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, δεν µπόρεσαν να αγνοηθούν περαιτέρω από την κοινή γνώµη, τις χώρες, τις κυβερνήσεις, τους διεθνείς οργανισµούς. Και στη χώρα µας την προηγούµενη περίοδο της κρίσης ήταν σαν να µην υπήρχαν αυτά τα ζητήµατα. Τουλάχιστον σε ευρείας κλίµακας δηµόσιο διάλογο. Παρ’ όλα αυτά, το αναπτυξιακό σχέδιο που κατατέθηκε από την προηγούµενη τετραετία, περιλάµβανε τον περιβαλλοντικό επανασχεδιασµό της οικονοµίας, καθώς η οικονοµική ανάπτυξη τον 21ο αιώνα δεν µπορεί να µη συνδέεται στενά µε την περιβαλλοντική βιωσιµότητα και αειφορία (Λαµπριανίδης για growth strategy). Και οι στόχοι του ΟΗΕ για βιώσιµη ανάπτυξη ενσωµατώνονταν σε αυτό το σχέδιο. Για δίκαιη και βιώσιµη ανάπτυξη. Κάτι που στη συνέχεια ήρθε να ενισχυθεί και να αλληλοσυµπληρωθεί από τον Εθνικό Σχεδιασµό για την Ενέργεια και το Κλίµα, που για πρώτη φορά καταρτίστηκε και δηµοσιοποιήθηκε το 2018. Άλλωστε, ήδη από το 2018 η χώρα µας είχε πιάσει τους στόχους για παραγωγή των ΑΠΕ στο ενεργειακό µας µίγµα στο 20%. Ταυτόχρονα, δηµιουργήθηκε Ταµείο ∆ίκαιης Μετάβαση για τις λιγνιτικές περιοχές της ∆υτικής Μακεδονίας και Μεγαλόπολης, που ακόµα και σήµερα δεν έχει επαρκώς αξιοποιήσει τους όποιους πόρους, προαναγγέλλοντας το πρόωρο κλείσιµο των µονάδων χωρίς ακόµα κανένα σχέδιο µετάβασης. Ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας Αλέξης Τσίπρας υποστήριξε τη θέση για κλιµατική ουδετερότητα της Ε.Ε. ως το 2050, ώστε να οικοδοµηθεί µια κλιµατικά ουδέτερη, πράσινη, δίκαιη και κοινωνική Ευρώπη. Και µπορεί, βέβαια, η αντιµετώπιση της υγειονοµικής κρίσης, λόγω Covid-19, να στρέφει εκεί το άµεσο ενδιαφέρον, αλλά, όπως φαίνεται πλέον, η προστασία και η αποκατάσταση της βιοποικιλότητας θα µπορούσαν να µας βοηθήσουν να αποτρέψουµε την εµφάνιση µιας νέας ζωονοτικής νόσου στο µέλλον. Άρα, η αντιµετώπιση κλιµατικής αποσταθεροποίησης και η ενίσχυση της βιοποικιλότητας αποτελούν βασικούς στόχους που πρέπει να ενσωµατωθούν στο νέο παραγωγικό µοντέλο σε εθνικό, ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο. Και που αφορούν και την Αυτοδιοίκηση (περιφέρειες και δήµους), που πρέπει να πάρει πρωτοβουλίες και να εκπονήσει σχέδια δράσης και στη χώρα µας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συµφωνία (European Green Deal), που «είναι ο χάρτης πορείας για να επιτύχει τη βιωσιµότητα της οικονοµίας της». Με µηδενικές καθαρές εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου έως το 2050, όπου η οικονοµική ανάπτυξη θα είναι αποσυνδεδεµένη από τη χρήση των πόρων και όπου κανένας άνθρωπος και καµία περιφέρεια δεν θα µένουν στο περιθώριο. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συµφωνία παρέχει ένα σχέδιο δράσης για την ενίσχυση της αποδοτικής χρήσης των πόρων µε τη µετάβαση σε µια καθαρή, κυκλική οικονοµία, την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και τη µείωση της ρύπανσης. Και τα διαθέσιµα χρηµατοδοτικά εργαλεία και µε ανάληψη δράσης σε όλους τους τοµείς της οικονοµίας, όπως:

• επενδύσεις σε φιλοπεριβαλλοντικές τεχνολογίες,
• στήριξη της καινοτοµίας στον βιοµηχανικό τοµέα,
• ανάπτυξη καθαρότερων, οικονοµικότερων και πιο υγιεινών µορφών ιδιωτικής και δηµόσιας µεταφοράς,
• απαλλαγή του ενεργειακού τοµέα από τις ανθρακούχες εκποµπές, διασφάλιση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων,
• συνεργασία µε διεθνείς εταίρους για τη βελτίωση των παγκόσµιων περιβαλλοντικών προτύπων,
• χρηµατοδοτική στήριξη και τεχνική βοήθεια σε όσους θίγονται περισσότερο από τη µετάβαση στην πράσινη οικονοµία.

Γιατί και συντηρητικές δυνάµεις που βάζουν ως τίτλο-στόχους τα ζητήµατα κλίµατος ακολουθούν διαχρονικά πολιτικές διεύρυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων και υποβάθµισης του περιβάλλοντος. Η Ν.∆. δεν αποτελεί εξαίρεση και ήδη οι πολιτικές της στον ενεργειακό τοµέα, όπου δροµολογεί ιδιωτικοποιήσεις σε δίκτυα και εταιρείες, στον περιβαλλοντικό, τον οποίο υποβαθµίζει, όσο και στη χωροταξία, που κάνει βήµατα πίσω στην εκπόνηση των δασικών χαρτών και όχι µόνο, αποδεικνύουν τα παραπάνω.

Σηµαντική εξέλιξη αποτελεί, επίσης, η υπερψήφιση της γνωµοδότησης της επιτροπής περιβάλλοντος για το Επενδυτικό Σχέδιο Βιώσιµης Ευρώπης (SEIP), καθώς αυτή επετεύχθη από την πλειοψηφία που σχηµατίστηκε από την προοδευτική συµµαχία στο Ευρωκοινοβούλιο (Αριστερά, Πράσινοι, Σοσιαλιστές). Η γνωµοδότηση αφορούσε την ενίσχυση πόρων, στρατηγικών, στόχων, µέσων για το Επενδυτικό Σχέδιο Βιώσιµης Ευρώπης, που στην ουσία είναι ο πυλώνας επενδύσεων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συµφωνίας. Ελπιδοφόρες, ωστόσο, είναι οι κινητοποιήσεις σε πολλές χώρες που αναδεικνύουν τα ζητήµατα κλιµατικής αλλαγής και περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, και κυρίως από νέους και µαθητές, που είχαν καθιερώσει τις Παρασκευές ως µέρες διαδηλώσεων και εδώ στην Ελλάδα. Η κοινωνική συµµετοχή και ο δηµοκρατικός διάλογος και οι παρεµβάσεις επηρεάζουν και θα επηρεάσουν καθοριστικά τη νέα εποχή. Και εµείς µπορούµε και πρέπει να παίξουµε ρόλο θετικού καταλύτη και για την κινητοποίηση δυνάµεων και για τη διαµόρφωση συµµαχιών και σε αυτόν τον καθοριστικό τοµέα» καταλήγει ο Χρήστος Στάικος.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συµφωνία είναι ένα θετικό βήµα όπου το περιεχόµενο, το βάθος, η κατεύθυνση είναι προς διεκδίκηση. Και πρέπει να χτιστούν συµµαχίες σε εθνικό-ευρωπαϊκό επίπεδο, ακόµα πιο έντονα και επιτακτικά, µε Αριστερά, Πράσινους, Σοσιαλιστές, σε Ε.Ε., πάνω σε ένα πρόγραµµα όπου οι στόχοι θα συνδυάζονται µε µια δίκαιη µετάβαση στην επόµενη ηµέρα που να αφορά όλους. Κανείς να µη µείνει πίσω. Και γι’ αυτό µιλάµε για ένα νέο κοινωνικό συµβόλαιο. Με νέο παραγωγικό µοντέλο. ∆ίκαιης, βιώσιµης, πράσινης ανάπτυξης. Και µε ίσως σωστότερους επιστηµονικούς-εννοιολογικούς όρους: αειφορία.

*όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα kedenews