Τα πλεονεκτήματα των δίγλωσσων ανθρώπων

Ενώ πολλοί πιστεύουν πως το να έχει κανείς δύο μητρικές γλώσσες δημιουργεί προβλήματα στην ομιλία και τη μάθηση στη πραγματικότητα τα πλεονεκτήματα που έχουν οι δίγλωσσοι άνθρωποι είναι ακόμα περισσότερα

Της Λυδίας Μπέντρος

Σε συνέλευση της UNESCO στις 17 Νοεμβρίου του 1999 αποφασίστηκε η καθιέρωση της 21^ης Φεβρουαρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας. Σκοπός της ημέρας αυτής είναι η προώθηση της γλωσσικής και πολιτιστικής πολυμορφία, την πολυγλωσσία και την διάσωση των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών.

Σήμερα, υπάρχουν 6.000 γλώσσες που μιλιούνται σε όλο τον πλανήτη εκ των οποίων οι 2.269 (δηλαδή το 1/3) μιλιούνται στην Ασία. Την ίδια στιγμή, κάθε 15 ημέρες εξαφανίζεται μια γλώσσα παρασύροντας μαζί της έναν ολόκληρο πολιτισμό και μια κουλτούρα ενώ «προς εξαφάνιση» είναι συνολικά 3.400 γλώσσες.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση και μεγαλώνουν έχοντας δύο μητρικές γλώσσες ή μαθαίνουν μια δεύτερη στη μετέπειτα ενήλικη ζωή τους, πρόκειται για τη λεγόμενη διγλωσσία.

Πριν από τη δεκαετία του 1960, θεωρούταν από πολλούς πως η γνώση δεύτερης γλώσσας είναι ένα μειονέκτημα που επιβραδύνει την εγκεφαλική ανάπτυξη των παιδιών, μια θεωρία που ήταν βασισμένη σε λανθασμένες μελέτες.

Πολλοί είναι οι γονείς που ανησυχούν μέχρι και σήμερα για την μαθησιακή ανάπτυξη των παιδιών όταν τους εισάγουν ήδη από τη νεαρή παιδική τους ηλικία στη διδασκαλία δύο γλωσσών ταυτόχρονα. Αναμφίβολα τίποτα δεν είναι μόνο άσπρο ή μαύρο, παρ’ όλα αυτά τα πλεονεκτήματα του να είναι κανείς δίγλωσσος είναι περισσότερα από τα πιθανά μειονεκτήματα.

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία μελετών, υπάρχουν περιπτώσεις μαθητών στους οποίους όπως φάνηκε οι χρόνοι αντίδρασης και τα λάθη ήταν αυξημένα, ωστόσο η ίδια μελέτη έδειξε πως οι δίγλωσσοι μαθητές έχουν τη δυνατότητα -για τους σκοπούς εναλλαγής γλωσσών- να προκαλούν μεγαλύτερη εγκεφαλική δραστηριότητα στον  αμφίπλευρο προμετωπιαίο φλοιό.

Σε αυτό το μέρος του εγκεφάλου βρίσκεται η εκτελεστική λειτουργία, η επίλυση προβλημάτων, η εναλλαγή μεταξύ εργασιών και η εστίαση ενώ φιλτράρονται και οι  άσχετες πληροφορίες. Έτσι, ενώ η διγλωσσία μπορεί να μην κάνει απαραίτητα κάποιον πιο έξυπνο, μπορεί να κάνει τον εγκέφαλό του πιο υγιή, δημιουργικό και ενεργό.

Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Vita-Salute του Σαν Ραφάλ, μελετήθηκαν 85 συνολικά άνθρωποι και πιο συγκεκριμένα 45 άτομα που μιλούσαν Γερμανικά και Ιταλικά με 40 άτομα που μιλούσαν μόνο μια από τις δύο γλώσσες και υποψιάζονταν ότι έπασχαν από Αλτσχάιμερ.

Μέσα από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε διαπιστώθηκε πως η διγλωσσία συνέβαλλε στην προστασία των ανθρώπων από το Αλτσχάιμερ. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε πως οι άνθρωποι που μιλούσαν δύο γλώσσες είχαν μεγαλύτερη συνδεσιμότητα σε βασικές περιοχές του εγκεφάλου - ιδιαίτερα στο τμήμα του εγκεφάλου που διέπει τον «εκτελεστικό έλεγχο».

Οι δίγλωσσοι εγκέφαλοι «αντιστέκονται» κατά μέσο όρο 5 χρόνια στο Αλτσχάιμερ λόγω της εναλλαγής μεταξύ γλωσσών, χωρίς την «παρεμβολή» της άλλης γλώσσας αυξάνοντας την πυκνότητα της λευκής ουσίας.

Αυτή η διαδικασία αλλαγής βοηθά στην ενίσχυση της συνδεσιμότητας σε περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τον εκτελεστικό έλεγχο στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου.

Το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι πιο κυρίαρχο και αναλυτικό στις λογικές διαδικασίες, ενώ το δεξί ημισφαίριο είναι πιο ενεργό σε συναισθηματικές και κοινωνικές λειτουργίες.

Το γεγονός ότι η εκμάθηση μιας γλώσσας περιλαμβάνει και τους δύο τύπους λειτουργιών, έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα πως τα παιδιά μαθαίνουν γλώσσες πιο εύκολα, επειδή η πλαστικότητα των αναπτυσσόμενων εγκεφάλων τους επιτρέπει να χρησιμοποιούν και τα δύο ημισφαίρια στην απόκτηση γλώσσας. Από την άλλη πλευρά όσον αφορά τους ενήλικες, σύμφωνα με μελέτες, η εκμάθηση μιας γλώσσας γίνεται μόνο σε ένα ημισφαίριο, συνήθως στο αριστερό.

Έτσι, η εκμάθηση μιας γλώσσας στην παιδική ηλικία μπορεί να δώσει μια πιο ολιστική αντίληψη των κοινωνικών και συναισθηματικών της πλαισίων. Αντίθετα, πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι άνθρωποι που έμαθαν μια δεύτερη γλώσσα στην ενηλικίωση εμφανίζουν λιγότερο συναισθηματική προκατάληψη και πιο ορθολογική προσέγγιση όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα στη δεύτερη γλώσσα από ό, τι στη μητρική τους.