Ιταλία: Η ιστορία της Καμόρα στη Νάπολη

Το ιστορικό της ίδρυσης μιας από τις παλαιότερες και μεγαλύτερες εγκληματικές οργανώσεις της Ιταλίας-Πώς συνδέεται η Καμόρα με τον κορονοϊό Της Βίκυς Καλοφωτιά

Κατά καιρούς τής έχουν αποδοθεί διάφοροι ορισμοί για να την περιγράψουν και να εισχωρήσουν στα άδυτα της δράσης της. Άλλοι τη χαρακτηρίζουν ως «μια μυστική ναπολιτάνικη οργάνωση που οργανώθηκε περίπου το 1820, φημισμένη για την άσκηση βίας και εκβιασμού», αλλού τη συναντάμε ως «μια αδίστακτη, παράνομη ομάδα», ενώ υπάρχουν και εκείνοι που τη συγκρίνουν με τη μαφία της Σικελίας, θεωρώντας τη μάλιστα ισοδύναμη.

Πρόκειται για την Καμόρα (στα ιταλικά Camorra) ή, αλλιώς, μια από τις παλαιότερες και μεγαλύτερες εγκληματικές οργανώσεις της Ιταλίας, που ‒σύμφωνα με την παγκόσμια ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια‒ χρονολογείται από τον 17ο αιώνα και σχηματίστηκε στις περιοχές της Καμπανίας και της Νάπολης.

«Έξω, η ζωή φαίνεται να συνεχίζεται κανονικά, πέρα ​​από τις θωρακισμένες εισόδους που παρακολουθούνται 24 ώρες την ημέρα από κάμερες, ενώ μοτοσικλέτες περιπολούν τη γειτονιά, όντας σε επιφυλακή για τον εντοπισμό επίδοξων εισβολέων και της Αστυνομίας. Θα έλεγε κανείς ότι η περιοχή είναι, χωρίς υπερβολή, προστατευμένη στρατιωτικά, ακόμη και με όπλα και  καλάσνικοφ κρυμμένα σε διαμερίσματα ή θαμμένα σε ασφαλή μέρη για όποτε αυτά χρειαστούν», είναι ένα απόσπασμα περιγραφής μιας «απλής καθημερινής ημέρας» στα λεγόμενα στρατηγεία της Καμόρα, της περιβόητης ναπολιτάνικης μαφίας, που ανά διαστήματα έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης ακόμη και για το γύρισμα κινηματογραφικών ταινιών σε Ευρώπη και Αμερική.

Μέχρι σήμερα δεν είναι ακόμα απολύτως σαφής η προέλευση της Καμόρα, η οποία είναι πιθανό να χρονολογείται από τον 17ο αιώνα, ως απόγονος της μυστικής κοινότητας Garduña, που λέγεται ότι ιδρύθηκε στην Ισπανία στα τέλη του Μεσαίωνα. Άλλη μια εικασία σχετικά με το επτασφράγιστο μυστικό της προέλευσής της είναι πως μπορεί να την εισήγαγαν στην περιοχή αξιωματούχοι του Βασιλείου της Νάπολης ή ότι μπορεί να σχηματίστηκε σταδιακά από μικρές εγκληματικές συμμορίες που δραστηριοποιούνταν στη ναπολιτάνικη κοινωνία κοντά στο τέλος του 18ου αιώνα.

Ειδικότερα, η πρώτη επίσημη χρήση της λέξης «Καμόρα» χρονολογείται από το 1735, όταν ένα βασιλικό διάταγμα ενέκρινε τη δημιουργία οκτώ σπιτιών για τυχερά παιχνίδια στη Νάπολη. Η λέξη είναι σχεδόν βέβαιο ότι είναι ένα μείγμα από τις λέξεις «capo» (το αφεντικό) και «morra», ένα παιχνίδι που παιζόταν στους δρόμους. Η πρώτη επίσημη αναφορά της Καμόρα ως οργάνωσης χρονολογείται από το 1820, όταν ένα αρχείο της Αστυνομίας ανέφερε μια πειθαρχική συνεδρίαση της Καμόρα από το δικαστήριο γνωστό ως «Gran Mamma». Εκείνο το έτος ανακαλύφθηκε επίσης το πρώτο γραπτό καταστατικό, η λεγόμενη «Frieno», που έδειχνε μια σταθερή οργανωτική δομή στον υπόκοσμο. Επιπλέον, άλλο ένα καταστατικό ανακαλύφθηκε το 1842, συμπεριλαμβανομένων των τελετών έναρξης και κονδυλίων που προορίζονταν για τις οικογένειες των φυλακισμένων, ενώ η οργάνωση ήταν επίσης γνωστή ως «Bella Società Riformata» (Όμορφη μεταρρυθμισμένη κοινωνία) και «Società dell'Umirtà» (Κοινωνία Umirtà) ή «Onorata Società» (Τιμημένη κοινωνία).

«Η Καμπανία μπορεί να αφανιστεί, επειδή θα μπορούσε να κοπεί σε μια νέα φατρία της Καμόρα, αλλά μετά άλλες δέκα θα μπορούσαν να προκύψουν από αυτήν» ήταν η δήλωση του αφεντικού μιας από τις φατρίες, του Πασκουάλε Γκαλάσο, σε δικαστήριο.

Στις εγκληματικές δραστηριότητες της εν λόγω οργάνωσης συγκαταλέγονται διακίνηση ναρκωτικών, διαχείριση αποβλήτων, συμβόλαια δολοφονίας, εκβιασμοί, διαφόρων ειδών επιθέσεις, λαθρεμπόριο, παράνομος τζόγος, τοκογλυφία, πορνεία, ξέπλυμα μαύρου χρήματος και ληστείες, ενώ στους συμμάχους της ανήκουν και η σικελική μαφία Κόζα Νόστρα, όπως επίσης και η Ντραγκέτα, η επίσης γνωστή ομάδα οργανωμένου εγκλήματος, τύπου μαφίας, που έχει την έδρα της στην Καλαβρία της Ιταλίας.

Σε σύγκριση με την πυραμιδική δομή της μαφίας της Σικελίας, η Καμόρα έχει περισσότερο «οριζόντια» παρά «κάθετη» δομή. Ως αποτέλεσμα, οι φατρίες της ενεργούν ανεξάρτητα μεταξύ τους και είναι πιο επιρρεπείς σε διενέξεις. Αυτό όμως είναι συγχρόνως και κάτι που την καθιστά πιο ανθεκτική, όπως φάνηκε όταν οι κορυφαίοι ηγέτες συνελήφθησαν ή σκοτώθηκαν, με νέες φατρίες και οργανώσεις που ιδρύθηκαν από τα μέλη των παλαιών. Στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 ο Ραφαέλ Κουτόλο έκανε μια προσπάθεια για την ενοποίηση των οικογενειών της Καμόρα με τον τρόπο της μαφίας της Σικελίας, με δομή της Nέας Οργανωμένης Καμόρα (Nuova Camorra Organizzata ή NCO), κάτι ωστόσο που αποδείχτηκε ανεπιτυχές.

Όσο τα χρόνια περνούσαν, η εξέλιξη της Καμόρα συνεχιζόταν με γοργούς ρυθμούς, μέχρι που η δομή της πήρε σταδιακά μια πιο οργανωμένη και σταθερή μορφή και τα μέλη της δεν ήταν πλέον οι τοπικές συμμορίες που ζούσαν από τις κλοπές και τους εκβιασμούς. Τέθηκαν, επίσης, τα θεμέλια για την εφαρμογή και ενός είδους ιεραρχίας, που διασφάλιζε την ομαλή λειτουργία μεταξύ των μελών, απαραίτητη προϋπόθεση για να εξακολουθήσει να εξελίσσεται αποκτώντας όλο και περισσότερη συμμετοχή στα δρώμενα.

Ένα άλλο ποιοτικό άλμα ήταν η συμφωνία της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης με την Καμόρα, μετά την ήττα της επανάστασης του 1848, αφότου οι φιλελεύθεροι συνειδητοποίησαν ότι έπρεπε να έχουν λαϊκή υποστήριξη για την ανατροπή του βασιλιά. Έτσι, απευθύνθηκαν στην Καμόρα και της επέτρεψαν να πληρώνεται, παραχωρώντας με αυτόν τον τρόπο στα μέλη της το άτυπο δικαίωμα να είναι ουσιαστικά οι ηγέτες της πόλης. Ο νέος επικεφαλής της Αστυνομίας, Λιμπόριο Ρομάνο, στράφηκε προς τον επικεφαλής της Καμόρα, Σαλβατόρε ντε Κρεσκένζο, προκειμένου να διατηρήσουν την τάξη, διορίζοντάς τον επικεφαλής της δημοτικής φρουράς. Ήταν πλέον γεγονός ότι η Καμόρα ουσιαστικά είχε εξελιχθεί σε μεσίτη εξουσίας μέσα σε μόλις μερικές δεκαετίες.

Ήταν τα έτη 1900-1901, μετά την ενοποίηση της Ιταλίας το 1861, όταν συστάθηκε η επιτροπή «Saredo» για να διερευνήσει τη διαφθορά και την κακή διακυβέρνηση στη Νάπολη. Η επιτροπή εντόπισε το σύστημα της πολιτικής κηδεμονίας και στη συνέχεια συνέταξε μια έκθεση που την ονόμασε «Η Ανώτερη Καμόρα», σε μια προσπάθεια αντιμετώπισής της.

Ωστόσο, αν η «Ανώτερη Καμόρα» ήταν αναπόσπαστο μέρος της Καμόρα, σωστά αμφισβητείται, αν και η έρευνα δεν αποδείκνυε συγκεκριμένες συμπαιγνίες μεταξύ της Καμόρα και της πολιτικής, που έφεραν στο φως οι μηχανισμοί χορηγιών που τροφοδοτούσαν τη διαφθορά στον δήμο. Η επιρροή της Καμόρα στην κοινωνία βαθμιαία αποδυναμώθηκε, κάτι το οποίο αποδεικνύεται και από την ήττα του συνόλου των υποψηφίων τους στη Νάπολη στις εκλογές του 1901, με αποτέλεσμα πολλά μέλη της να φύγουν για τις Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές του 20ού αιώνα.

Το 1911-1912 η Καμόρα δέχτηκε ένα ακόμη ισχυρό πλήγμα κατά τη διεξαγωγή της δίκης του αρχηγού της Τζενάρο Κουόκολο. Ενώ η δίκη ήταν για τη δολοφονία του ίδιου και της συζύγου του, ωστόσο υπάρχουν υποψίες ότι η Αστυνομία, στις 6 Ιουνίου 1906, με τον κύριο ερευνητή των καραμπινιέρων, τον λοχαγό Κάρλο Φαμπρόνι, επιχείρησε να τη μετατρέψει από μια δίκη για φόνο σε δίκη εναντίον της Καμόρα. Ήταν εμφανές, ή τουλάχιστον έτσι ισχυρίστηκαν τότε αρκετοί, ότι ο Φαμπρόνι σκόπευε να χρησιμοποιήσει τη δίκη για να δώσει το τελικό πλήγμα στην Καμόρα. Η δίκη προσέλκυσε την προσοχή των εφημερίδων και του ευρέος κοινού, τόσο στην Ιταλία όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Οι σχετικές ακροάσεις άρχισαν την άνοιξη του 1911 και συνεχίστηκαν για δεκαεπτά μήνες, όταν και έκλεισαν με την καταδικαστική απόφαση της 8ης Ιουλίου 1912. Οι κατηγορούμενοι ‒μεταξύ των οποίων 27 κορυφαίοι αρχηγοί της Καμόρα‒ καταδικάστηκαν σε συνολική ποινή φυλάκισης 354 χρόνων, ενώ ο κύριος κατηγορούμενος και επικεφαλής της οργάνωσης, Ενρίκο Αλφάνο, καταδικάστηκε σε 30 χρόνια φυλάκιση.

Το 1983, η ιταλική Αστυνομία εκτιμούσε ότι υπήρχαν περίπου 12 φατρίες της Καμόρα. Μέχρι το 1987 ο αριθμός είχε αυξηθεί σε 26 και το επόμενο έτος μια έκθεση από μια ομάδα της Αστυνομίας της Νάπολης ανέφερε ότι ο αριθμός τους ανέρχεται σε 32. Σήμερα εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 111 φατρίες της Καμόρα και πάνω από 6.700 μέλη στη Νάπολη και το άμεσο περιβάλλον.

Το 2004 και το 2005 ξεκίνησε μια αιματηρή βεντέτα, που έγινε γνωστή στον ιταλικό Τύπο ως το φέουδο Σκαμπία. Το αποτέλεσμα ήταν πάνω από 100 δολοφονίες στον δρόμο. Στα τέλη Οκτωβρίου του 2006 μια νέα σειρά από δολοφονίες έλαβαν χώρα στη Νάπολη μεταξύ 20 ανταγωνιστριών φατριών, που κόστισε 12 ζωές σε 10 ημέρες. Ο τότε υπουργός Εσωτερικών Τζουλιάνο Αμάτο αποφάσισε να στείλει περισσότερους από 1.000 επιπλέον αστυνομικούς και καραμπινιέρους στη Νάπολη για την καταπολέμηση του εγκλήματος και την προστασία τουριστών. Παρά το γεγονός αυτό, το επόμενο έτος υπήρξαν πάνω από 120 δολοφονίες. Είναι γνωστό ότι δυστυχώς οι πυροβολισμοί από μέλη της Καμόρα συχνά οδηγούν σε απώλειες μεταξύ του τοπικού πληθυσμού, όμως τέτοια επεισόδια είναι συχνά δύσκολο να ερευνηθούν λόγω της ευρείας «ομερτά» (κώδικας σιωπής).

Επιπρόσθετα, σύμφωνα με μια έκθεση από την Confesercenti ‒τον δεύτερο μεγαλύτερο ιταλικό Οργανισμό Εμπορίου‒, η οποία δημοσιεύτηκε το 2007 στην ιταλική εφημερίδα «Corriere della Sera», η Καμόρα ελέγχει τα γαλακτοκομικά και τα ψάρια στις βιομηχανίες, το εμπόριο καφέ, όπως επίσης και πάνω από 2.500 αρτοποιεία στη Νάπολη.

Έχοντας δεχτεί βαρύτατο χτύπημα λόγω της εμφάνισης της πανδημίας του Covid-19 και αντιμετωπίζοντας μια άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση, η Ιταλία βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με μια πιθανή επανεμφάνιση της Καμόρα στη Νάπολη.

Καθώς η χώρα βρίσκεται ακόμα σε κατάσταση ανάκαμψης, εγκληματικές οργανώσεις σε ολόκληρη την επικράτεια προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν το lockdown προς όφελός τους για να ανακτήσουν τον έλεγχο των περιοχών που έχασαν τα τελευταία χρόνια. Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά της η «Deutsche Welle», στη νοτιοδυτική περιφέρεια της Καμπανίας, με πρωτεύουσα τη Νάπολη, η Καμόρα διεισδύει στην κοινωνία, ανταγωνιζόμενη τις προσπάθειες της κοινωνίας των πολιτών να υποστηρίξει την περιοχή. Μοιράζοντας δέματα με τρόφιμα και επιταγές των 50 ευρώ, μέλη της Καμόρα πλησιάζουν τους πιο ευάλωτους που χρειάζονται άμεση βοήθεια.

«Συνήθιζαν να ζητούν χρήματα, τώρα τα δίνουν. Τα δίνουν βέβαια σε μικρότερα ποσά και φυσικά κάποια στιγμή θα ζητήσουν κάτι σε αντάλλαγμα», τονίζει ο Λουίτζι Κουόμο, πρόεδρος της SOS Imprese ‒μιας εθνικής οργάνωσης που προστατεύει τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις‒, προσθέτοντας ότι «δεν θα έπρεπε να κατηγορηθούν οι ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων, αφού αναζητούν κάποιον πρόθυμο να τους βοηθήσει». Με τα λεγόμενά του κατηγορεί την κεντρική κυβέρνηση για καθυστερήσεις πληρωμών και ανικανότητα στον χειρισμό της κρίσης, η οποία καλλιέργησε την αντίληψη ότι τα χρήματα της μαφίας θα μπορούσαν να είναι μια ευκαιρία και ίσως η έσχατη λύση ώστε να αποφευχθεί η χρεοκοπία. Σε μια προσπάθεια να ελέγξουν την κατάσταση, οι Αρχές κατάσχεσαν πρόσφατα περιουσιακά στοιχεία αξίας περίπου 15 εκατ. ευρώ σε ολόκληρη τη χώρα.

Όπως αναφέρεται στο παραπάνω δημοσίευμα, η ιταλική νομοθεσία επιτρέπει την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν σε εγκληματικές φατρίες με σκοπό την επαναχρησιμοποίησή τους σε κοινωνικά έργα. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της ANBSC (Εθνικής Υπηρεσίας για τη Διοίκηση και την Αξιοποίηση Περιουσιακών Στοιχείων που Κατασχέθηκαν από το Οργανωμένο Έγκλημα), πάνω από 65.000 ακίνητα, συμπεριλαμβανομένων εκτάσεων γης, εταιρειών, κτιρίων και εργοταξίων, έχουν κατασχεθεί σε ολόκληρη την Ιταλία τα τελευταία 20 χρόνια.

Ο Ρενάτο Νατάλε, δήμαρχος του Κάζαλ ντι Πρίντσιπε στην επαρχία Καζέρτα της Καμπανίας, της γενέτειρας της φατρίας των Καζαλέσι της Καμόρα, κατάφερε να επαναχρησιμοποιήσει το 65% των κατασχεθέντων περιουσιακών στοιχείων. Το μοντέλο οικονομίας της κοινωνικής αγοράς επιτρέπει στους πολίτες και τις ΜΚΟ να χρησιμοποιούν τα περιουσιακά στοιχεία για κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις, όπως καφετέριες, εστιατόρια, πολιτιστικά κέντρα, κέντρα υγείας και βιολογικά αγροκτήματα.

«Από οικονομικής άποψης, αυτοί οι συνεταιρισμοί δεν στοχεύουν στην αύξηση των κερδών, αλλά έχουν κυρίως κοινωνικό αντίκτυπο, καθώς αποδεικνύουν ότι είναι εφικτό να απαλλαγούμε από τα παράνομα επιχειρηματικά μοντέλα που βασίζονται στην καταπίεση», συμπληρώνει ο δήμαρχος του Κάζαλ ντι Πρίντσιπε, ελπίζοντας ότι οι κάτοικοι της περιοχής δεν θα δελεαστούν από την Καμόρα.

Ωστόσο, όταν ο άνθρωπος βρίσκεται εν μέσω καταστάσεων όπου ψάχνει απεγνωσμένα να πιαστεί από κάπου προκειμένου να επιβιώσει ‒κυριολεκτικά και μεταφορικά‒, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα τι θα είναι αυτό που θα αναγκαστεί να κάνει και που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αποτελούσε καν μία από τις πιθανές επιλογές του…