Για την Εκκλησία το βάπτισμα σημαίνει την είσοδο του πιστού στην Εκκλησία. Ο ποταμός Ιορδάνης αποτελεί για τους χριστιανούς όπου γης σημείο αναφοράς, καθώς εκεί βαπτίσθηκε ο Χριστός. Μέσα στο χρόνο η παράδοση μας δίνει όμορφα δείγματα της πίστης των Χριστιανών που συνδέονται με τον ποταμό Ιορδάνη.
Του Κώστα Παππά
Η παράδοση μας διασώζει τη λέξη Χατζής και η ιστορία πίσω από τη λέξη αυτή έχει το δικό της ενδιαφέρον, καθώς αποκαλύπτει αρκετά πράγματα για το παρελθόν των βαπτίσεων στον Ιορδάνη , υπό ένα πρίσμα που εμπεριέχει στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού , τα οποία σίγουρα οδηγούν σε στρεβλώσεις σχετικά με την μοναδικότητα και την κανονικότητα του Βαπτίσματος.
Αξίζει λοιπόν να τονιστεί αρχικά οτι η λέξη Χατζής προέρχεται από την αραβική λέξη Χάτζ που σημαίνει “ταξίδι” σε ιερό μέρος. Άρα οι Χατζήδες ήταν όσοι ταξίδευαν σε κάποιο ιερό μέρος. Στη θρησκεία μας το προσωνύμιο Χατζής, δίδεται εθιμοτυπικά σε όποιον πηγαίνει να προσκυνήσει στους Αγίους Τόπους και «βαπτιστεί» στον Ιορδάνη ποταμό. Αυτό λοιπόν το ταξίδι- προσκύνημα των πιστών στους Αγίους Τόπους αποτελεί μια πανάρχαια ευλαβική συνήθεια των Χριστιανών.
Πρέπει επίσης να τονίσουμε οτι τα παλαιότερα χρόνια ένα ταξίδι δεν είχε προφανώς τις ευκολίες και τις ανέσεις ενός σημερινού ταξιδιού, για αυτό και το λεγόμενο “χατζιλίκι”, δηλαδή το ταξίδι σε κάποιος ιερό τόπο, προϋπέθετε την θερμή πίστη των ανθρώπων που το πραγματοποιούσαν. Γνώριζαν πολύ καλά οι Χατζήδες οτι θα μπορούσαν να μην επιστρέψουν ποτέ στον τόπο τους, καθώς πολλοί κίνδυνοι παραμόνευαν στην πορεία τους, από τους ληστές, τον καιρό, μέχρι και τα άγρια θηρία που περίμεναν για κάποιο θήραμα.
Η προετοιμασία του ταξιδιού μπορεί να διαρκούσε ακόμα και χρόνια και η οικογένεια αποταμίευε χρήματα για τις ανάγκες ενός τέτοιου προσκυνηματικού ταξιδιού. Την προηγουμένη ημέρα της αναχώρησης , οι προσκυνητές πηγαίνουν στον εκκλησιασμό, όπου έπαιρναν τις ευλογίες του ιερέα και τις ευχές των συνανθρώπων τους. Ζητούσαν συγχώρεση για τα παραπτώματα τους και συγχωρούσαν εκείνους που τους έβλαψαν. Αρκετές είναι οι πληροφορίες που έφθασαν μέχρι τις μέρες μας για το ταξίδι των Χατζήδων από την Καππαδοκία, με σκοπό την “βάπτιση” στον Ιορδάνη ποταμό.
Η Καθαρά Δευτέρα ήταν η ημέρα που συνήθως ξεκινούσαν αυτά τα ταξίδια από την Καππαδοκία. Στη λαϊκή παράδοση καταγράφεται και ο τρόπος της “βάπτισης” των Χατζήδων στον Ιορδάνη ποταμό. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά ήταν καθήκον και υποχρέωση κάθε προσκυνητή να επισκεφτεί τον Ιορδάνη ποταμό και να πάρει το “βάπτισμα” στα νερά του. Το τυπικό σε αυτήν την “ιεροτελεστία” δεν απαιτούσε πολλά και είχε συμβολικό χαρακτήρα. Ανάλογα με τον καιρό, την περίσταση, μπορούσε να λογιστεί “βάπτισμα” και όταν τρεις χούφτες νερό από τον Ιορδάνη ποταμό έπεφταν στο κεφάλι του προσκυνητή, πράγμα που μπορούσε να κάνει ο ίδιος με τα χέρια του, αφού έκανε τον σταυρό του τρεις φορές και επικαλούνταν άλλες τόσες το : “Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με”.
Κατά την διαδικασία της “βάπτισης” ο “βαπτιζόμενος” φορούσε άσπρο χιτώνα και έψελνε μόνος του το : “Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε..”. Ο Θεολόγος κ. Λάμπρος Σκόντζος σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του για το θέμα του “βαπτίσματος” των Χατζήδων αναφέρει: “Είναι γεγονός ότι η λαϊκή ευσέβεια εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους, οι οποίοι συχνά αγγίζουν ή και ξεπερνούν τα όρια της εκκλησιαστικής αυτοσυνειδησίας. Με άλλα λόγια δεν είναι σύμφωνοι με την ευαγγελική αλήθεια, τη θεολογία και την πρακτική της Εκκλησίας. Υπάρχουν αντιλήψεις, συνήθειες και πρακτικές στη λαϊκή ευσέβεια με τις οποίες ουδέποτε συμφώνησε η Εκκλησία μας και έκαμε μεγάλες προσπάθειες να τις ξεριζώσει από τις ψυχές των πιστών”.
Συμπληρώνει επίσης ο κ. Σκόντζος τα εξής ενδιαφέροντα στοιχεία : “Όμως δυστυχώς και στον ορθόδοξο χώρο υπάρχει μια σοβαρή παρεκτροπή, η οποία εστιάζεται στην πρακτική της επανάληψης του βαπτίσματος. Φοβούμαι πως η συνήθεια του χατζη- «βαπτίσματος» στον Ιορδάνη ποταμό υπάγεται σε αυτή την κατηγορία εκτροπής. Από ιστορική άποψη η συνήθεια αυτή χάνεται στο μεσαίωνα. Προφανώς ξεκίνησε ως ευσεβής μιμητική πράξη των προσκυνητών στο σημείο του ποταμού που σύμφωνα με την παράδοση βαπτίσθηκε ο Χριστός. Με τον καιρό όμως η πράξη αυτή εξελίχτηκε σε πραγματική «τελετουργία». Οι «βαπτισμένοι» στον Ιορδάνη θεωρούν τον εαυτό τους «ξεχωριστό», «λυτρωμένο», «αγιασμένο». Μάλιστα παίρνουν και τίτλο, τον οποίο προσάπτουν στο όνομά τους, το «χατζής», που σημαίνει «άγιος»”. Ο κ. Σκόντζος επισημαίνει ακόμα πως :“Το χατζη – «βάπτισμα» στον Ιορδάνη ενέχει βαθύτερες σοβαρές συνέπειες σε αυτούς που το επιτελούν και οι οποίοι δεν τις αντιλαμβάνονται. Επαναλαμβάνουμε πως το άγιο Βάπτισμα που αξιωθήκαμε να λάβουμε από την Εκκλησία μας είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο”.
